Kỹ sư chất lượng cao: Đầu ra bỏ ngỏ

Họ đều có điểm chung là đã từng học qua chương trình đào tạo kỹ sư chất lượng cao (PFIEV) do chính phủ Pháp tài trợ bằng nguồn vốn ODA không hoàn lại. Nhưng hầu hết các kỹ sư này sau khi ra trường đều tự tìm cho mình một cơ hội khác, bởi Nhà nước mới chỉ tạo cơ hội “đầu vào” nhưng chưa có giải pháp cho “đầu ra”.

Những cái tên như minh chứng rõ ràng nhất cho chuyện này là Thái Huỳnh Nghĩa chỉ đi làm thạc sĩ 1 năm tại Pháp và về Việt Nam kinh doanh đã có giải TTVN và có tên trong dự án wengo của Pháp; Doãn Minh Đăng đã sáng lập ra vn8x, tạo dựng nên cả một thương hiệu cho vn8x, hiện vẫn đang chủ trì hoạt động Olympiavn.org; Trần Đình Minh là người chỉ trong 3 tháng lên làm “key” ở TMA, một thành tích kỷ lục của TMA trong cả chục năm thành lập và hiện tại đang làm việc tại một công ty Hà Lan.

Đầu tư “gốc”

Tháng 11/1997, Chính phủ Pháp đã tài trợ bằng nguồn vốn ODA không hoàn lại gần 90 tỷ đồng cho PFIEV. Bắt đầu từ năm 1999, PFIEV bắt đầu tuyển sinh khoá đầu tiên. 4 trường ĐH được giao nhiệm vụ này là ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Bách khoa Đà Nẵng, ĐH Bách khoa TPHCM và ĐH Xây dựng Hà Nội.

Nhà nước mới chỉ tạo cơ hội “đầu vào”
nhưng chưa có giải pháp cho “đầu ra”.

9 năm qua, chương trình đã tuyển sinh 2466 học sinh giỏi ở phổ thông vào năm thứ nhất, tới nay đã có hơn 700 sinh viên tốt nghiệp bằng chuẩn châu Âu. Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp với sinh viên nhập học là 76%.

Ông Nguyễn Cảnh Lương, phó Hiệu trưởng ĐH Bách khoa HN cho biết: để đảm bảo chất lượng đầu vào, ngoài những tiêu chuẩn chung như điểm thi ĐH phải đạt từ 27 – 29 điểm, trường còn tổ chức thêm một kì thi tài năng. Ngay trong năm đầu, nhà trường hỗ trợ thêm 100 triệu để bồi dưỡng ngoại ngữ cho sinh viên.

Đánh giá về chất lượng của chương trình, ông Nguyễn Trường Giang, trưởng phòng văn xã, Bộ Tài chính nói: với hiệu quả thu được thì nguồn kinh phí đầu tư cho chương trình không phải quá lớn. Trong tổng kinh phí đầu tư, PFIEV đã dành một tỷ lệ khá lớn (khoảng 50%) cho thiết bị thí nghiệm. Bên cạnh đó, mỗi năm có 12 PGS qua Pháp thực tập, trao đổi, tham gia giảng dạy tại các trường ĐH đối tác để bồi dưỡng chuyên môn, tiếp cận với chương trình hiện đại…Bởi thế, theo ông Giang có thể tính đến hướng nhân rộng ra các trường khác, cùng với đó là cơ chế nguồn lực từ Nhà nước, nhà trường và người học, nếu không sẽ rất lãng phí.

Không thu hoạch “quả”

Mục tiêu của chương trình đào tạo đội ngũ kỹ sư giỏi, có kinh nghiệm làm việc trong môi trường quốc tế. Ngoài ra các kỹ sư chất lượng cao muốn được Pháp công nhận phải đáp ứng hiểu biết khá toàn diện về kinh tế, quản trị kinh doanh, luật pháp, phải sử dụng thành thạo tiếng Anh hoặc tiếng Pháp và khả năng làm việc theo nhóm, có tính sáng tạo, độc lập cao…

Thế nhưng, theo thống kê, số sinh viên sau khi tốt nghiệp PFIEV chỉ có chưa đầy 20% làm việc trong các doanh nghiệp nhà nước và chỉ có 15% làm việc cho các cơ quan nghiên cứu, quản lý, giảng viên các trương ĐH, CĐ, còn lại làm việc cho doanh nghiệp liên doanh, nước ngoài hoặc tiếp tục du học. Vấn đề là với hơn 700 sinh viên đã tốt nghiệp, Nhà nước đã đầu tư gần 100 tỷ đồng từ các nguồn hỗ trợ và ngân sách nhưng lại chưa có một kế hoạch, chính sách nào cho việc sử dụng đội ngũ này. Hiện tại, các trường cũng đang lo lắng về việc thiếu cơ chế thu hút người tài.

Ông Nguyễn Văn Hùng cho biết, ĐH Xây dựng hiện đang có hơn 100 người đi học thạc sỹ, tiến sỹ tại nước ngoài nhưng không muốn về, nhiều người được giữ lại giảng dạy ở những trường ĐH có uy tín.

Trường ĐH Kiến trúc cũng đang muốn triển khai mô hình này, nhưng trong số 23 giảng viên trẻ đi học thạc sỹ ở nước ngoài, mới chỉ có…2 người về. Hơn nữa, với chế độ 40.000-50.000 đồng/tiết dạy sẽ rất khó để níu chân người tài. Và theo ông Nguyễn Cảnh Lương thì làm sao để tránh những nghịch lý trên dường như vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ…

Ngay cả bản thân các kỹ sư chất lượng cao tương lai, họ cũng lo lắng về tương lai của mình. Trong một topic của một diễn đàn về đầu ra của PFIEV viết: “Có lẽ ai vào học chương trình này cũng đều mong ra trường kiếm được công việc ngon hơn so với học ở ngoài. Nhưng sự thật về tương lai của các SV CLC thì chưa thấy ai trả lời chính xác”. Trong khi đó ở chương trình tiên tiến, sinh viên phải đóng học phí … “tây”, cùng với đó nếu mời GS Mỹ qua Việt Nam giảng dạy sẽ phải trả lương là 5000USD và 25% thuế thu nhập, còn ở chương trình này sinh viên đã vượt “vũ môn” chỉ cần học thật tốt.

Như vậy, để không lãng phí tiền của và chất xám, cần phải có một chính sách đầu tư “đầu ra” đích đáng cho PFIEV.